niedziela, 15 stycznia 2012

Borysławka - mini historia

Borysławka – obecnie niezamieszkała wieś znajdująca  się od strony południowej  Rybotycz, nad jednym z dopływów Wiaru. Zgodnie z podziałem fizycznogeograficznym Borysławka w całości leży w regionie Gór Sanocko‐Turczańskich w Karpatach Wschodnich. Żeby do niej trafić należy przejść przez pierwszą napotkaną  kładkę na rzece Wiar, jaką znajdziecie za Rybotyczami (w kierunku na Birczę). Idąc polną drogą dobrze się rozglądajcie - łatwo nie zauważyć, że cel wędrówki został osiągnięty –  nie ma żadnego znaku informacyjnego (przynajmniej Ja nie zauważyłam).

Dzieje

Wieś lokowano na prawie wołoskim w ramach akcji osadniczej rodu Rybotyckich. Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1494 r., a o tutejszej cerkwi parafialnej z 1510 r. Borysławka łącznie z całym kluczem rybotyckim przeszła w 1503 r. w ręce Kormanickich, a w 1603 r. Drohojowskich. W latach 1617-30 właścicielem wsi był marszałek wielki koronny Mikołaj Wolski, a po nim Mikołaj Ossoliński. Poprzez Sobieskich, Lubomirskich, Radziwiłłów i Brześciańskich wieś trafiła w ręce Tyszkow-skich. W 1920 r. Paweł Tyszkowski przekazał ją wraz z częścią dóbr rybotyckich Polskiej Akademii Umiejętności. 

Ludność 

Położona z dala od głównych ciągów komunikacyjnych w głębi gór, nie przyciągała handlarzy ani fabrykantów. Mieszkańcy zajmowali się rolnictwem, hodowlą oraz bartnictwem. Wyznawali wiarę grekokatolicką.

Według spisu z 1921 r. wieś liczyła 110 domów i 630 mieszkańców (608 grekokatolików, 12 rzymskokatolików i  10 osób wyznania mojżeszowego). W 1939 roku na 810 mieszkańców, 780 osób deklarowało narodowość ukraińską. Gęstość zaludnienia jak na obszar górski była bardzo wysoka. Na początku XX wieku przekroczyła 100 osób/km2, co odpowiadało ponad 150 osobom na 100 ha użytków rolnych. Było to wynikiem tego, że rodziny greckokatolickie były dość liczne jeśli chodzi o posiadane potomstwo.

Jak wyglądało życie na Borysławce? Przeczytaj wspomnienia Haliny Fajfer

Krajobraz wsi

Na krajobraz i sposób użytkowania ziemi  zasadniczy wpływ miała rzeźba terenu i podziały własnościowe określone w prawie lokacyjnym wołoskim pod koniec XV wieku.  Stan taki z drobnymi zmianami utrzymywał się przez cztery wieki. Zabudowania wsi były rozmieszczone wzdłuż potoku po obu jego stronach. Lasy (w większości buczyna karpacka) należały w całości do dworu, porastały głównie strome zbocza i jary potoków w górnej części wsi. Łąki i pastwiska znajdowały się na obszarach podmokłych i również na stromych zboczach, lecz bliżej głównej osi osadniczej. Pola orne zajmowały największą powierzchnię, przede wszystkim sytuowane były na wierzchowinach i łagodnych stokach. Miedze i tarasy odzwierciedlały łanowy podział gruntów. Taka struktura zachowała się do XX wieku najlepiej w przypadku niepodzielnych gruntów należących do parafii.

Wysiedlenie

Wieś istniała do roku 1945. W październiku  1945 r.  roku Wojsko Polskie przymusowo wysiedliło ludność Borysławki do USSR (Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej). Piątego listopada cała opuszczona wieś została spalona przez bojówkę SB OUN (Służby Bezpieczeństwa Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów). Resztę zabudowy oraz drewnianą cerkiew filialną pw. św. Jana z 1750 r. rozebrano w następnych latach. Ok. 1970 r. na Pogórzu Przemyskim powstał Ośrodek Wypoczynkowy Urzędu Rady Ministrów -  zwany Arłamowem. Obejmował on grunty łącznie ośmiu wsi, wysiedlonych w latach 1945-47, w tym Borysławki. Otaczający go płot odcinał Borysławkę od reszty świata aż do końca lat 80 XXw.

Obecnie

Z ponad 140 gospodarstw do naszych czasów nie przetrwał żaden dom. Obecnie 96% terenu porasta las. Krajobraz po wysiedleniach bardzo się zmieniał, zniknęły najpierw wszelkie zabudowania, najszybciej zarosły lasem łąki i pastwiska.  Nie uległy zmianie jedynie tereny pierwotnie porośnięte lasem i łatwo dostępne pola, użytkowane rolniczo przez PGR jeszcze do lat osiemdziesiątych.

W terenie mimo upływu lat można odnaleźć ślady po dawnym krajobrazie wiejskim. Widoczne są tarasy rolne, drogi wiejskie, cmentarz  wraz ze zdewastowanymi nagrobkami i żeliwnymi krzyżami, kilka dobrze zachowanych studni.  Wokół byłych zabudowań  rosną stare drzewa owocowe (jabłonie i grusze), wzdłuż głównej drogi wiekowe lipy, jesiony, wiązy i klony. Odnaleźć można liczne kamienne podmurówki z charakterystycznymi kopcami z kamieni, cegieł i resztek wapna, pozostałościami po piecach chlebowychi kominach.

PS. Dziękuję Panu Andrzejowi Affek za wyrażenie zgody na wykorzystanie fragmentów Jego artykułu -  zachęcam do zapoznania się z tym ciekawym opracowaniem i obejrzenia zdjęć miejsc, do których mi jeszcze nie udało się dotrzeć:) 


Literatura:
- Affek Andrzej, Wartości krajobrazu opuszczonego przez ludność na przykładzie byłej Rusińskiej wsi Borysławka, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego Nr 15, Komisja Krajobrazu Kulturowego PTG, Sosnowiec, 2011
- Kryciński Stanisław,  Pogórze Przemyskie: przewodnik, 2007
- Saładiak Andrzej, Pamiątki i zabytki kultury ukraińskiej w Polsce, Warszawa 1993

4 komentarze:

  1. W Borysławce była szkoła. W 1917 roku kierownikiem szkoły był Włodzimierz Zaborski, nauczycielką Elżbieta Zaborska. Nie wiem od kiedy do kiedy byli w tej szkole, ale właśnie w tym roku w Borysławce urodził się Stefan Zaborski (mój teść).
    Urszula Zaborska

    OdpowiedzUsuń
  2. Mój dziadek urodził się w Borysławce nazywał się Herman może coś wiadomo?

    OdpowiedzUsuń
  3. Miejsce niesamowite. Miałam okazję być tam na jesieni, niezapomniane odczucia.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Dziękuję za odwiedziny:)

      PS zachęcam do przeczytania opisu wyprawy Pani Doroty na Borysławkę
      http://jakokiemsiegnac.blogspot.com/2015/02/nieistniejaca-wies-borysawka.html

      Usuń

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...