Wielka powódź w Rybotyczach 1980 - wspomnienia

Lipiec 1980 r. piękny wakacyjny miesiąc, jedziemy jak zwykle do ukochanych Rybotycz. Na dworcu w Przemyślu dowiadujemy się, że właśnie poprzedniego dnia okolicę nawiedziła potężna ulewa, wezbrany Wiar poczynił potworne szkody - a autobusy kursują tylko do Huwnik. Nie mamy wyboru, wsiadamy i jedziemy. Pikulice witają nas pierwszymi koszmarnymi wiadomościami. Nie ma zieleni, drzew, całe brzegi i potoki przykryte sianem, mułem, wyrwanymi korzeniami, widok przerażający i smutny. W takiej scenie dojeżdżamy do Huwnik. Tutaj kończy się droga i nasza podróż. Wiar wygląda groźnie, bałwany wody toczą kłody, pnie, siano, deski, resztki domowych sprzętów. Nie ma drogi - urywa się przed kościołem. Olbrzymi stromy brzeg i rozwścieczona woda uderza prawie o kościół. To już dzień po tragedii, którą przeżyli tutejsi mieszkańcy - a najstarsi ludzie nie pamiętali takiej grozy i takiego żywiołu.

Na małej wysepce w środku otchłani stoi krzyż. Jak to możliwe, że pozostał? Dziwią się wszyscy, widzą w tym znak Boży. My z walizkami i tobołami za wszelką cenę chcemy się dostać do Rybotycz. Wybieramy więc drogę - błoto klei się do butów, idziemy przez góry z tyłu za kościołem zapadając się w błoto i grzęzawisko. Doprawdy po latach nie wiem jak dotarliśmy do mostu na Makowej. Właśnie to nie był most, tylko jakieś resztki desek, które w pośpiechu umocowano. Z duszą na ramieniu przeszliśmy przez tą przeszkodę brnąc do Rybotycz. Nie było drzew, kwiatów, pól - jedno błoto, groza i smutek. Przypomniały mi się jakieś tam książkowe definicje o powodziach, że to silne wezbranie wód rzek, którego skutkiem jest zalanie przez wody terenów nadbrzeżnych, powodujących znaczne szkody gospodarcze. No, a ogrom szkód, nawet trudno sobie dzisiaj wyobrazić. Ludzie przeżyli koszmar. Jedni porównują to do „końca świata" inni do ogromnej tragedii.

Z opowiadań świadków chciałabym utrwalić ten obraz. Od kilku dni siąpił deszczyk, niebo było szare, zaciągnięte. Na pozór nic nie zapowiadało grozy, która miała nastąpić. Wszyscy z niepokojem patrzyli na niebo i zdziwionymi przeczuciami kładli się spać. I nagle nadeszło nieszczęście groźne, podstępne i bezwzględne. Urwanie chmury, spienione wody potoku, łączą się z rozszalałym Wiarem. Już wieczorem ludzie obserwując wezbraną rzekę zabierają bydło z pola. Konie pana Górskiego za nic nie chcą przechodzić przez nowy most za Rybotyczami - przez który już się przelewa woda. Z wielkim wysiłkiem prowadzi je za uzdę, sam przerażony bezmiarem żywiołu. Najgorsze przychodzi nocą. Ulewa, ciemność, huk, gaśnie światło. Ludzie w przerażeniu wychodzą przed dom.

Najgorsza sytuacja na Brzózce - tam woda zalewa stodoły, domy. Krzyk, rozpacz, ucieczka. Co ratować dobytek, siebie? Ogłupiałe zwierzęta nie chcą wychodzić z obory. W domu u państwa Kołodziej, starzy rodzice, woda zalewa dom, panika. Rodzice są wpychani na strych, nie wiadomo co ratować, droga odwrotu odcięta. Pani Salka Machnik ratuje świnie, wsadza do beczki na strychu - wszyscy tracą głowy. Ludzie z „za mostu" wyganiają bydło, uciekają na rynek, część chroni się w domu u Mielniczków, płyną modlitwy i prośby do Boga - ciemno, strach, przerażenie - odcięci od świata czekają do świtu. Nad ranem woda zaczyna pomału opadać. Widok jest przerażający - Wiarem płyną kurczaki, meble, indyczka ze sznurem. Na płotach koło Czyżowskich zatrzymują się szafy, pług sołtysa. W błocie leżą kamienie z żarnami. Wierzby nad Wiarem połamane jak zapałki. Olbrzymi most radosna twórczość epoki Jaroszewicza, załamany i rzucony jak patyk. Gdzieś tam płyną resztki pieca, cielę ze sznurem, pierzyny. Wszędzie tony błota, szlamu, zaduch i kamienna pustynia.

W ciągu kilku godzin cały dobytek popłynął z wodami rzeki. Trudno dzisiaj w pełni opisać grozy tamtych dni. Wyrosło już pokolenie nowych dorosłych ludzi. Po tej tragicznej powodzi rozpoczął się koszmar codzienności. Łopaty, szufle i ciężka praca usuwania z namułów, kamieni. 

Zniknęły ludzkie pola, zasiewy, rzeka porwała trud pracy, zniknęły warzywa, zboża, ziemniaki. Widmo głodu zaczęło przerażać. Nie było chleba i kontaktów ze światłem. Wylądował pierwszy helikopter - przywiózł chleb podstawowe produkty. Rozpoczęto odkażanie studni, szczepienia przeciwko żółtaczce. Ludzie załamani nie wiedzieli od czego zacząć, szczury rozmnożyły się nieprawdopodobnie zagrażając ludziom i zwierzętom. Wojsko na Trójcy liczyło zdziesiątkowane stada krów. Sąsiednie wsie takie jak Makowa też przeżyły godziny grozy. Ludzie zostawiali wszystko i uciekali w góry. Wydarzeniu bardzo zaciążyły na psychice dzieci. Te były przerażone i bezsilne. 

Dzisiaj patrząc z mostu na Makowej jak głęboko w dole sączy się stróżka wody, dziwimy się jak to możliwe, żeby ta woda przelewała się przez ten most? Długo leczono rany po tej tragedii. Prosimy więc dobrego Boga by oddalał od nas wszelkie nieszczęścia i miał nas zawsze w swojej opiece, aby groza tamtych dni już nigdy nas nie dotknęła.

Autor - Stanisława Cielniak

Źródło - Echo Rybotycz Gazetka Parafialna, 2004, Tytuł oryginalny - Od wszelakiej chroń nas szkody.
Wykorzystano za zgodą autora - serdecznie dziękuję.


...............................................................................................

Dzięki uprzejmości Kasi Lipskiej - Tarasiuk możemy na własne oczy przekonać się, jak wyglądały zniszczenia po powodzi i jak straszny to był obraz... 

Na zdjęciu - pan Adam Wilgucki.

Podwórko Tomka i Marii Machunik po powodzi.

Tzw. obecny "złamany most".

Huwniki